Adolf Hitler – Propaganda rondom de Führercultus in Nederland
Misschien een wat opmerkelijke uitspraak over een persoon die miljoenen doden op zijn naam heeft!? Maar deze keer gaan we, aan de hand van een aantal boekjes die aan onze stichting zijn toevertrouwd, wat dieper in op de Duitse propaganda in Nederland.
Gaston Vrolings heeft weer een zeer informatief stuk geschreven over de Duitse propagandamachine die ook in Nederland op volle toeren draaide!
Propaganda rondom de Führercultus in Nederland.
Al voor de uitbraak van de Tweede wereldoorlog verscheen er een veelvoud aan publicaties over Hitler. Het gedrukte woord was in de jaren twintig in aanloop naar de beruchte verkiezingen van de Reichstagswahl van 1933 waarbij de NSDAP daadwerkelijk aan de macht kwam, een belangrijk wapen om voor- en tegenstanders te bereiken en zeker niet in de laatste plaats vaak te bestrijden. Adolf Hitler omschreef in zijn boek Mein Kampf al hoe belangrijk de beïnvloeding van het volk door middel van propaganda was. Deze propagandistische waarde was dan ook enorm en na de machtsovername in 1933 ook in de verdere jaren dertig, bij uitstek hét middel om informatie – al dan niet berustend op waarheid – te verspreiden en een grote massa te bereiken.
Na de capitulatie en daarop volgende bezetting van Nederland, besloot de Duitse bezetter hier in eerste instantie tot een “fluwelen aanpak”, in de hoop het volgens hen stamverwante Nederlandse volk op een zachtaardige wijze te winnen voor het Duitse nationaalsocialisme. Men wilde echter wel degelijk het beeld veranderen dat de Nederlanders hadden van de persoon Hitler en hem presenteren als leider van het Nederlandse volk. In november 1940, besloot hiertoe de Hauptabteilung für Volksaufklärung und Propaganda, die onder toezicht stond van Arthur Seyss Inquart, de Reichskommissar für die Besetzten Niederländischen Gebiete, tot het uitgeven van een brochure over Hitler.
De bedoeling was om het Nederlandse volk een meer positieve inkijk te geven in het personage van de Führer, ervan te overtuigen dat het wel mee viel met die bezetting en om het beeld dat daarvan uitging te verzachten. Deze eerste publicatie die in november 1940 gratis werd verspreid in een oplage van 500.000 exemplaren, was getiteld: Wilt u de waarheid weten? Hitler zoals men hem aan u getoond heeft, en zoals hij in werkelijkheid is. In deze brochure werd Hitler gepresenteerd als iemand die de beste bedoelingen had met het Nederlandse volk. Middels vele foto’s die Hitler lieten zien van een zachtaardige kant, probeerde de brochure Hitler te midden van vrouwen, soldaten, burgers, wetenschappers en de jeugd te presenteren als iemand die ook het beste voorhad met Nederland. Enkele zorgvuldig gekozen quotes moesten aantonen wat de zogenaamd werkelijke intenties van de bezetting waren: “het Duitse volk wilt den vrede” en “Het Duitse volk wilt rust èn voor zijn arbeid èn om zich met zijn vroegere tegenstanders te bespreken en te verzoenen”.
In het naslagwerk Zwaard van de Geest van Gerard Groeneveld, valt te lezen dat deze brochure een aantal storende germanismen bevatte en daarom door enkele mensen kritisch werd ontvangen. Omdat daarnaast niet iedereen in Nederland besloot om Mein Kampf te lezen en zo kennis te nemen van Hitler’s levensloop, besloot de NSB daarom eind 1941 in samenwerking met de NSDAP, tot een heruitgave in Nederland van een andere Duitse publicatie over Hitler, om zo te pogen alsnog een meer positieve draai te geven aan de Führercultus.
Dit werd een heruitgave van de brochure Hitler – zijn leven – zijn werk. Dit was een heruitgave van een Sonderdruck van Der Schulungsbrief. Der Schulungsbrief was het centrale scholingsorgaan van de NSDAP en het Duitse Arbeitsfront in de periode 1934 tot 1944 en werd uitgegeven door het Hauptschulungsamt van de NSDAP en het DAF. Dit tijdschrift had als doel een Weltanschauliche Schulung te propageren, oftewel een Duitse wereldaanschouwelijke cq filosofische levenshouding, natuurlijk naar model en visie der NSDAP en het in Duitsland heersende nationaalsocialisme. Naast de maandelijkse (dubbel)uitgaven (Folge 1., Folge2/3, et cetera) zijn er van dit tijdschrift ook een aantal Sonderdrucken verschenen. Een daarvan was van de hand van auteur Ernst Günther Dickmann en was getiteld: “Der Führer – Sein Leben – sein Werk”. Deze titel met formaat 29 x 21 centimeter werd in 1941 als Sonderdruck van Der Schulungsbrief uitgegeven door Der Reichsorganisations-leiter te München, door het Zentralverlag der NSDAP, Franz Eher Verlag GmbH.
Zoals zoveel Duitse publicaties verscheen deze titel nu dus ook als vertaling in de Nederlandse taal. Hier werd dit werk gedrukt door de Arbeiderspers te Amsterdam en kreeg het als titel: “Adolf Hitler: zijn leven, zijn werk”. Het verscheen ook in ongeveer hetzelfde formaat, te weten 28 x 20 centimeter. Overigens was het formaat hiermee gelijk aan dat van de reguliere Schulungsbrief edities.
Inhoudelijk waren zowel de Duitse als de Nederlandse editie – minus enkele kleine details in de lay-out – nagenoeg identiek aan elkaar. Tussen 2 en 12 januari 1942 verspreidde men de brochure onder de Nederlandse bevolking. Een saillant detail hierbij is dat de Arbeiderspers van origine een sociaaldemocratische uitgeverij was, die na de capitulatie vanaf 20 juli 1940 onder leiding van NSB-er Rost van Tonningen kwam te staan en daardoor uiteindelijk de brochure Adolf Hitler: zijn leven, zijn werk” zou moeten drukken. In alle NSB districten ontvingen districtsleiders, kringleiders en propagandisten van NSB propagandaleider Ernst voorhoeve een circulaire om de brochure te verspreiden.