Opgetekend door (J) Sjef Smeets

Vandaag, 26 juni 2025, lazen we met de, op 31 december 1954 in Best (N.Br.) geboren, heer Kees Scheepens in de oorlogsdagboeken van zijn vader, Antoon (9.7.1921),diens broer Frans(1920), en zussen Bets (1925) en Anna (1924).  

Het viertal schrijvers, uit het gezin van 14 kinderen, waarvan er twee jong overleden en vier priester werden, maakt deel uit van een oer-Bestse familie. De stamboom gaat terug tot in de 13^e eeuw.

Gezin Scheepens: staand v.l.n.r. Antoon, Walter, Martien, Bets, Anna, zwager Jan v.d. Laar, Nolda, Harry, Theo

Vooraan: Jan, Oma Cato, Toos, Mgr. Joannes Zwijsen, Mariet, opa Cornelius, Frans

 

 

Mijn vader, heeft nooit over de dagboeken gesproken. Maarons moeder bewaarde van alles in een soort museum in ongeveer 900 mappen. Daar vonden we ook de volgeschreven schriftjes, behalve dat van tante Bets. Dat was bij kringloopwinkel “Het Goed” terecht gekomen, waar het aangetroffen werd in een la van een kabinet. Onze naam stond erin, daardoor kon men het bij de familie terugbrengen. Gelukkig maar, want haar notities (17 september t/m 3 november 1944) sluiten naadloos aan op de periode waarin mijn vader en oom Frans (van 17 mei 1942 t/m 21 september 1944) hun schriftjes samen volschreven.

Het is niet bekend of ze aller vier van elkaars’ schrijfactiviteiten geweten hebben. Hoe dan ook, er is unieke authentieke verslaglegging door vier twintigers uit één gezin met buitengewoon informatieve teksten bewaard gebleven.  

 

Wat ze schreven mocht natuurlijk niet aan het licht komen, want de teksten waren veelal ronduit anti-bezetter en behandelden niet alleen oorlogsgebeurtenissen in Nederland maar – bij Cis en Toon - heel gedetailleerd ook van elders in bezette gebieden. Ongelooflijk eigenlijk, zoveel concrete gegevens als zij overal vandaan wisten te verwerven. (Jammer eigenlijk, maar de besproken oorlogsontwikkelingen overal in Europa kunnen we hier niet opnemen. We beperken ons voornamelijk tot wat in Nederland gebeurde. J.S.)

Ome Frans (in het dagboek “Cis” genoemd, afgeleid van Franciscus) was 22 toen ze begonnen te schrijven en vader Toon (afkorting van Antoon) 21. Mijn oom was toen al op het seminarie, maar dat is op ’n gegeven moment gesloten. Op 5 augustus 1945 is hij toch priester gewijd.

Op het eerste blad van hun Kroniek schrijven Cis en Toon in mooi handschrift:

Entree

Heden te kwart voor elfder ure vingen de gebroeders Cis en Toon van Kees van Cis van Nolleke Narussen en Cato van Toon van Woutjes deze letteren aan ter gedachtenis en bloedige herinnering van het gruwelijk oorlogsbeest, dat de landen van het Europees continent, in zijn afgrijselijke klauwen greep. In hunne schromelijke onwetendheid en onhandigheid begonnen zij hun kroniek pas de 17^de van de Grasmaand (april) met een korte terugblik.

“De ploegstaart vast, de voren recht”. F. Scheepens A. Scheepens

 

Bij deze  begintekst ontstaat er misschien enige schroom om verder te lezen. Maar daar is geen enkele reden voor.. Ze laten in hun dagelijkse notities dit studentikoos deftige taalgebruik volledig achterwege en schrijven verder in heldere, voor iedereen volstrekt normale taal.

 

Eerst kijken ze nog even een paar weken terug en beginnen daarbij met een grapje:

1942

4 April

Mussolini en Hitler hielden een “bedevaart” naar ’t graf van Napoleon, daar aangekomen hielden zij een spiritistisch gesprek met Napoleon. Deze vroeg hen welke landen zij reeds hadden veroverd. Zij noemden: Polen, Nederland, België enz. enz. Toen vroeg Napoleon: “en Rusland dan? “O, dat krijgen we nog wel”

“Nee”, zei Napoleon “als je daaraan begint dan kom maar bij mij liggen”.

2 Mei 

Droeve dag want vandaag zijn 79 Nederlanders veroordeeld. 72 ervan zijn gefusilleerd en 7 hebben levenslang tuchthuisstraf gekregen.

8 Mei

De Duitsers vorderen alle biljarten op, zo zegt men. Om “terugtrekken” te leren. Als ze dat maar vlug doen.

10 Mei

Grote mannen, met verstand en organisatievermogen, worden vastgezet en onverstandige N.S.B-ers worden de grote mannen. Hoe lang zal het nog duren? ’t Wordt de hoogste tijd!

11 Mei

Frans is weer naar ’t Seminarie vertrokken, ’t is te hopen dat ze hen nu voortaan met rust laten.

15 Mei

Vandaag moeten alle officieren uit het voormalige Nederlandsche Leger zich melden op verschillende kazernes in ieders district. Wat zou de Mof ermee voor hebben?

16 Mei

Men zegt dat de Duitser alle beroepsofficieren heeft opgebracht naar Duitsland. Enige officieren zijn vrijgelaten ten minste onze burgervader is weer teruggekomen. Zo probeert de mof de oppositie in Nederland te breken. Zeer vele arbeiders moeten ook naar Duitsland gaan werken, zodoende haalt hij vele mannen weg. En indien hij Mussert aan ’t bewind zet, zijn er zoveel te minder om oproer te maken. Voor welke verrassingen zullen we dit jaar weer komen te staan? Laten we hopen dat toch zeker voor de winter de strijd beslist is, in een nederlaag van de Mof en de Rus allebei, want ze zijn geen van beiden iets waard.

25 Mei

De rogge is zo veranderd sinds laatste helft April. Toen werd er niets van verwacht en nu is er veel die nog gaat liggen. Voortaan een luxeartikel bij zeer veel mensen. Ze willen prijzen besteden van f. 100 en meer. In de grensstreek spreekt men van f. 180 per 100Kgr. ’t Zal nog wel erg worden voor we aan de nieuwe oogst zijn.

26 Mei

’s Nachts de schuilkelder in en zeer weinig slapen. ’t Is een treurige tijd dien wij beleven. Laat hopen dat er spoedig een einde komt aan deze misère. Persoonlijk lijden wij er nog niet veel mee wat eten enz. betreft, maar als dat voort ’t geval is dan ziet ’t eruit.

28 Mei

Mussert brengt een bezoek aan Boxtel. Zij moesten hem omknikkeren. Net als in Tsjecho-Slowakije dezer dagen met Heidrich is gebeurd. Deze kerel is in de herfst daar naar toe gemoeten om de “vrede” herstellen m.a.w. om de Tsjechen te onderdrukken. Deze man kreeg drie kogels in z’n lijf en ligt zwaargewond in ’t ziekenhuis. Nu kan hij zelf ondervinden hoe fijn het is gewond te zijn. Niemand mag men de dood toewensen, maar deze kokkerds zou men ’t haast doen en de hele moffenkliek erbij.

29 Mei

Vandaag vroeg iemand aan mij : “Hebt ge wel eens gehoord dat Hitler en Mussolini samen door Londen wandelen?” “Welnee” zeg ik. “O” zegt ie: “dat zul je nooit horen ook niet”. Mussert houdt vandaag de triomftocht door Eindhoven. Wat zullen de Eindhovenaren toch zwaaien?

3 Juni

Vannacht hebben ze in Haps een huishouden van 8 man doodgegooid. En in Boxtel is een vliegtuig gevallen. In Valkenswaard is een Engelsche neergestort. Een piloot wist te vluchten en werd in Vessem aangehouden.

7 Juni

Alles wordt weer platgelopen om aardappels te kunnen kopen en klagen dat de mensen doen. Maar we kunnen alle man geen aardappelen verkopen, want we hebben ze niet. Als er aardappels gelost worden voor de Wehrmacht dan zitten er op de wagens 2 soldaten, ten minste in Eindhoven.

8 Juni

’t Wordt de hoogste tijd dat de mof kapotgeslagen wordt, want alle arbeiders zullen op den duur naar Moffrika moeten om te werken en honger te lijden. En ’t is heus geen lolletje om naar Duitsland te gaan en aldaar door bommen van Uw bondgenoten te worden doodgegooid. En zo gaat het toch. ’t Is hier niet goed voor de arbeiders wat eten en drinken betreft, maar daar nog slechter. Want de werkers schrijven naar huis om een broodje te sturen, terwijl ze toch goed weten dat ’t hier ook niet gemakkelijk gaat om er aan te komen.

14 Juni

Mop. Dagelijks fietste vorig jaar van Oirschot naar Best een Duitse ordonnans, iedere morgen kwam hij een Bests meisje tegen dat naar Oirschot ging werken. Dan riep die mof iedere dag: “Dag schatje” of zoiets en dan riep ’t meisje “Smeerlap”.

Toen dat ’n tijdje geduurd had, vroeg die mof in zijn kwartierhuis aan die mensen: “Wat betekent smeerlap toch?” Deze zeiden: “Een smeerlap is een grote held”.

Den anderen morgen weer ’t zelfde als altijd, maar nu sprong hij van de fiets en riep ’t meisje en zei tegen haar: “Ik ben geen “smeerlap”, maar onze Führer dat is nog eens een “smeerlap!”.

15 Juni

(Grote blijdschap?) De eerste eetbare brandnetels op de markt gebracht voor een prijs van 20 cent per kgs. ’t Is te gek, wat de mensen nog eten zullen? Ik weet ’t niet.

17 Juni

Iets over bonnenhandel. Een boterbon voor een pond boter kost f. 5,20. Een suikerbon voor een kgs kost f. 2,75. Een kaasbon voor een ons 20 cent.

Gisteren stonden er in de krant weer strenge waarschuwingen in zake de Joden. Van Geelkerken vertelt dat ’t Jodenvraagstuk samen met Duitsland moet worden opgelost en pas dan is ’t opgelost, aldus spreker, als de laatste Jood ons land verlaten heeft.

19 Juni

Weer een gebeurtenis, die eigenlijk alle boeren raakt. Dhr. v. Zeel, de populaire leider v/d Jonge Boeren is 4 juni door de mof opgepikt en naar ’t Klein Seminarie in St.

Michielsgestel gebracht. Deze meneer heeft zich reeds lang verdienstelijk gemaakt als Directeur van de GICA. Ales wat betreft graanleverantie op poten gezet, dus eigenlijk voor hen zelf gewerkt en nu als beloning, opgeladen en opgesloten.

25 Juni

Op de veiling komt tegenwoordig bijna geen groente. Op een morgen stonden er 7 kistjes bietenblad en 9 kistjes brandnetels, die respectievelijk opbrachten 9 cent en 30 cent per kgs.

1 Juli

Nieuwe maatregelen tegen de Joden. Fietsen inleveren, mogen niet in kapperszaken komen waar niet duidelijk opstaat dat het een Joodse is. Zij mogen zich geen goederen thuis laten bezorgen. Moeten in hun aangewezen winkels boodschappen doen op een bepaalde tijd v/d dag. Deze winkels zijn van NSB’ers. Zij mogen geen handeldrijven, behalve in oude metalen, lompen en andere afval. ’s Avonds na 8 uur mogen zij niet meer buiten komen ook niet in buurmans tuin b.v.

Ben tegenwoordig maar Jood, ’t is gewoon verschrikkelijk, wat ze met hen aanvangen. Ooit hebben zij uitgeroepen: “Zijn bloed komen over ons, en onze kinderen!”. Dit is weer een fase hiervan.

13 Juli

Ongeluksdag voor vele Nederlanders. 700 zijn er als gijzelaars opgepikt, o.a. Harrie van de Boomen houthandelaar en wethouder hier in Best. Als er nu opstand of zoiets komt, moeten zij het met hun leven bekopen. Dat zijn Duitse manieren, maar we zullen ze krijgen.

20 Juli

De werkers op ’t vliegveld moeten voortaan als zij een officier tegenkomen de rechterarm opsteken en zeggen: “Heil Hitler” en iedere keer dat ze het niet doen kost het vijftien gulden.

23 Juli

’t Is droog weer geworden en de eerste rogge is gemaaid. ’t Smokkelen (wat voor iedere boer een plicht is) zal dit jaar niet zo gemakkelijk zijn, want er zullen overal wel controleurs bijkomen. En kleine boeren e.d., die niet zelf kunnen dorsen, moeten alles bij elkaar rijden op ’n wei of plaats kort bij ’t electrisch net om uit te laten dorsen.

In Best zijn nog geen rijwielen opgehaald, maar in Eindhoven gaan die beste NSB’ers huis aan huis de fietsen ophalen onder bescherming van Nederlandsche Politie agenten. ’t Is toch te gek de ene Nederlander zodoende de andere als ’t ware aan de galg helpt. Wat hebben die NSB’ers toch iets verdiend als de oorlog maar eens afgelopen is, dan worden ze levend braden of zoiets.

24 Juli

Vandaag is ’t Wijdingsfeest van Broer Frans. Hij wordt Ostiarius en Lector gewijd. ’t Is te hopen dat we over 3 jaar flink kunnen feesten, als hij priester gewijd wordt. Maar ik verwacht dat dit niet zonder hindernissen zal gaan als zij al 2x van kloosterhuis moeten veranderen.

 

Een half jaar later…….

 

6 December  

Vandaag om 12.30 werd de stad Eindhoven of te wel de Philips fabrieken door 100 Engelsche bommenwerpers bezocht en op harde noten getracteerd. De hele namiddag vonden er nog explosies plaats en ’s avonds om 11 uur was de lucht roodgekleurd van de brand. ’t Station, de Philips fabrieken en den Demer zijn geheel uitgebrand. ’t Binnenziekenhuis en de Catharina kerk zijn eveneens getroffen. De vliegmachines vlogen zo laag dat er enkele bij waren die tegen een huis vlogen.

14 December

’t Loopt gek, de slager, die ons varken heeft geslacht, bood f. 1200 voor ’t geslachte varken.

Deze week heb ik iemand horen spreken over een man, die voor ’t slachten had vastgezeten. Ze moesten posten (puisten) uitwerken. Een jood moest die posten wegdragen of hij kon of niet. Hij viel er soms onder en dan gooiden ze hem de post nog eens op z’n buik. En dat doen ook Nederlandsche mensen z.g. Wetmannen. Hoe zal zoiets moeten worden vergolden als die tijd misschien nog een komt dat alles weer gewoon is. Zo zal er veel gewroken worden na de oorlog. Dan zal zelfs de naastenliefde, die gebiedt dat wij zelfs onze vijanden moeten beminnen, lelijk geweld worden aangedaan. Veel zeer veel onrecht is aangedaan en er zal nog veel meer onrecht geschieden.

25 December Kerstmis 1942.

Vorig jaar hoopten wij reeds op een vredige Kerstmis, maar nog dit jaar is dit niet het geval, de strijd woedt nog in alle hevigheid. Laten wij hopen dat de volgende Kerstmis de vrede over ’t aardrijk is gekomen.

27 December

Met de Kerstdagen en vandaag hebben de klokken 20 min. voor de Hoogmis geluid, want morgen moeten zij uit de toren. Na de H. Familie gingen bijna al de jonge mannen aan de Klokkenzelen trekken en gedurende ruim een uur klonken hun zware bronzen stemmen over ons dorp. ’t Was een prachtig geluid, de oudste klok is van 1696 en is gedoopt Jezus, Maria, Anna. Nu ze aan de klokken beginnen, is de oorlog voort gauw afgelopen, zeggen de oude mensen.

 

1943

19 Januari

Een heugelijke dag voor ons Volk. De ooievaar heeft wederom een nieuw prinsesje gebracht in ons Koninklijk Huis in Canada, ver van ’t Oorlogsgewoel in Europa. Wij hopen als ons prinsesje voor de eerste keer verjaart dat ’t weer in Holland is.

20 Januari  

De rantsoenen van vlees en taptemelk worden steeds kleiner. Men krijgt nog slechts zoveel vlees in drie weken als eerst in 2 weken. En taptemelk nog geen koffietas per dag. De burgers uit de steden komen als het ware schooien om etenswaar, eender wat en allen zeggen ze: “’t is hopeloos in de stad, meneer.” Want ze zeggen voort altijd meneer tegen de boer. Hoelang.

12 Maart

In de courant staat vandaag dat de Rijkscommissie de Nederlandsche Landmacht heeft opgericht. Een diensttijd van drie maanden met herhalingsoefeningen om eventuele binnen- en buitenlandse vijanden te bestrijden. Men kan zich vrijwillig melden en moet de eed afleggen voor Adolf, Führer alle Germanen. Ze zullen er wel niet veel krijgen en zal ten lange laatste wel verplicht gesteld worden.

16 Maart

Deze datum is voor de Joden fataal, want in 8 provincies van Nederland mogen zij niet meer komen en die daar wonen moeten zich melden in Vught, Westerbork, Arnhem of een ander kamp. Per 1 Mei ook in Gelderland en Utrecht en nog later ook in Noord en Zuid-Holland. Geleidelijk aan moeten dus alle Joden uit ons land.

De dokters moeten allemaal contributie betalen en lid worden v/d Artsenkamer. Anders mogen zij hun praktijk niet meer uitoefenen. Toch nog weigeren zij dit en geven alles prijs en alleen als liefdadigheid kunnen zij hun praktijk uitoefenen. Waar moet het naar toe.

1944

15 Mei

4 jaren is ’t geleden dat ’t Nederlandse leger kapituleerde. Dit zijn vier jaren geweest, waarin Onrecht en Geweld hoogtij vierden. Somtijds is alles gewoon dan gebeurt er niets, plotseling echter hoort men dan de een of andere valschheid der NSB’ers of te wel Landwacht, Polizei of iets dergelijks en men “vreet zich op van venijn” en zou er ’t liefst op los slaan. Maar dan zijn de represailles dikwijls zo sterk dat de mensen ’t een volgende keer wel laten.

6 Juni

Invasie. In Frankrijk zijn de Engelschen en Amerikanen binnengevallen. Duinkerken is volgens de praatjes reeds gevallen. Zou thans onze vrijheid spoedig weerom komen of zou ’t lang duren eer ze de Duitsers terug gejaagd hebben naar hun “Heimat” Wij weten ’t niet?

5 September 

Alles is in spanning en verwacht elk ogenblik den bevrijder. We zien den Duits over den weg met overgrote haast terugtrekken, wat ons de spoedige komst des te eerder doet verwachten. Ook wordt gemeld, dat de Amerikanen Luxemburg zijn binnengedrongen.

11 September 

Geweldige aanval van Engelse jagers op Best. Wij stonden allen heel onnozel te kijken naar de bommen, die werden uitgeworpen en we hoorden de knallen der kogels.

Van thuis uit zagen we al spoedig dat er rook opsteeg boven het dorp en weer kort daarna hoorden we reeds, dat het huis van kapper Harrie Jansen v. Zon en van Antje van Korstjes platlagen of in brand stond. Bij nader informeren hoorden we dat er 4 doden bij vielen. Moeder Jansen, de oudste dochter en de jongste zoon. En nog een, die bij den kapper was binnengevlucht, Antoon Persoons. Het is een ernstig ongeluk, de eerste oorlogsslachtoffers van Best, een zwaar offer voor de familie Jansen. Harrie Jansen zelf ligt nog gewond in het ziekenhuis in den Bosch.

Vandaag ook kwam weer opnieuw het bericht dat ze nu de Nederlandse grens gepasseerd zijn en wel in de richting Valkenswaard. De eerste patrouilles zijn over de grens, maar nog geen steden of dorpen bezet.

17 September

De dag van ’t begin der bevrijding. Geweldig veel vliegtuigen kwamen zeer laag over Best gevlogen en wierpen enorm veel parachutisten uit. Voor de middag was er op zeer veel plaatsen langs het kanaal gebombardeerd. ’t Is gewoon niet te begrijpen, dat de vliegers nog iets zien, zo hoog zijn ze. Toch werpen ze hun bommen niet op woonwijken af zoals dikwijls in de krant staat. Ook kwamen er zeker, die wij zagen, 50 Gliders naar beneden d.w.z. zweefvliegtuigen, die achter aan de transportvliegtuigen hangen. Al de bruggen over ’t Wilhelminakanaal zijn gesprongen behalve de voornaamste bruggen (Rijksweg en Spoorbrug) voor de grote wegen. Deze zullen thans de voorn. aanvalsobjecten zijn voor de Engelsche parachuutmannen.

De nacht is pikdonker, er zal dus niet veel gebeuren, toch houden we ieder op de beurt wacht. We mogen blij zijn als we ’t er levend afbrengen, want de Engelsche zender heeft afgekondigd dat er een zeer krachtige jageractie zal zijn op den dag van morgen. We zullen zien.

Laatste datum in het schrift van Cis en Toon

21 September (Donderdag)

Onze bevrijding laat lang op zich wachten, er is fanatiek gevochten. De Duitsers zijn al een paar keer teruggekomen, doch ook de Engelschen gaan naar hun punt van uitgang terug d.i. de hei tussen Son en Best. Gemakkelijk hadden ze kunnen komen, maar ze willen niet. Ze trekken waarschijnlijk naar het Oosten. Wij hebben geen Tommy’s gezien. De tank met name Betty staat hier in de straat. Sommige Duitsers zeggen dat ’t een Sherman is, anderen spreken van een Churchill tank.

 

Zondag 17 September.

De Engelse jagertjes waren weer in actie, zoals de laatste tijd dikwijls het geval was, beschieten van treinen enz. We hoorden hard schieten toen we in de kerk waren, en verschillende gingen al naar buiten om te zien wat er weer gaande was. Toen in de laatste H. Mis werden alle mannen en jongens gewaarschuwd door de kapelaan om de kerk uit te gaan, want ze verwachtte de Duitsers die hen aan zouden houden om naar het Wilhelminakanaal stellingen gaan te maken.

Toen we thuis waren, vertelde ze bij ons dat de Duitsers er om het paard waren geweest

Na de middag was het er weer druk in de lucht, we waren in de buurt van de schuilkelder. Tegen een uur of twee kwamen de Engelse transportvliegtuigen met stromen, ze vlogen heel laag, het afweergeschut dat bulderde geweldig hard. We gingen voor het eerst in de schuilkelder, want het ging er geweldig te keer in de lucht. We wisten niet wat we ervan moesten denken van zo’n drukte, zo nu en dan durfde we even te kijken. Ik had ook in de silo gezeten en kon het toen goed bekijken, hoe de jagertjes het afweergeschut beschoten, totdat het kapot was.

Maandag 18 September

Er werd hard gevochten in de Vleut en aan het kruispunt, ook waren er weer veel jagertjes in de lucht, en ook kwamen er heel veel zweefvliegtuigen over die weer op Son aanvlogen. De jagertjes beschoten een munitieauto die bij den dokter voor de deur stond, toen brandde den dokter ook mee af, en verschillende andere mensen in het dorp, de verschroeide blaadjes en draadjes kwamen bij ons aangewaaid, daar gingen we toen nog naar staan kijken.

Dinsdag 19 September

We bleven in de buurt van de schuilkelder, dat we als het er begon te spannen erin konden. We hadden ‘s Maandags vlug gewassen, want we dachten als de Engelsen er zijn, dan hebben we geen zin meer om te werken, dan moeten we aan het feesten, maar dat viel ons tegen. Bij Hulsens hadden ze het Rode Kruis, er waren veel gewonden soldaten.

Dinsdags moest heel het dorp en de Muist evacueren. Wij gingen bij Ome Jan op de plaats staan kijken, het was een echte troep vluchtelingen. Een hele optocht van kruiwagens, kinderwagens, handwagens, allen volgeladen met dekens en het een en anders, een transportfiets met een ziek vrouwtje erop, den dokter en z’n zoon in de kruiwagen en nog meer van die lui, het was een raar toneeltje.

Woensdag 20 September

Toen gingen ze met ons naar een grote door de Duitsers buitgemaakte Engelse tank kijken, daar stond van alles opgeschreven: groeten uit Eindhoven, wij gaan Hitler halen, binnen twee weken in Berlijn enz.

Donderdag 21 September

Er kwamen een paar Duitse bazen, die kwamen vertellen dat ze bij ons in den boomgaard wilden vergaderen. Toen kwamen er ’s avonds heel veel Duitsers onder de appelbomen bij ons wat uitrusten, die waren dezelfde dag nog van Tilburg gekomen. De koeien gingen we de eerste paar dagen na de landing van de Engelsen nog in de hei melken, maar naderhand deden we ze bij ons thuis op de wei, want het was voort te gevaarlijk om de in hei te melken.

De Rode Kruissoldaten waren bij ons een keer komen eten, naderhand kregen zij een vaatje boter, waarvan wij ook een flinke portie kregen. Die kwam goed te pas naderhand in de schuilkelder. D’r waren toen al een paar granaten gevallen, één maar een meter of vier van de schuilkelder af en een dicht bij een kersenboom waar we een fiets in een kuiltje hadden liggen, die was toen helemaal kapot.

Vrijdag 22 September

Als het er stil was, dan gingen we gauw met z’n allen melken, en anders bleven we voort zowat in de schuilkelder. Eerst hadden nog maar een keer een stuk van de nacht in de schuilkelder en waren naderhand toch weer te bed gegaan. Maar toen zouden we ’s nachts toch maar voort in de schuilkelder slapen, al konden we er maar ongemakkelijk liggen met z’n allen. Toen gingen we nog even de matten uit huis halen. Er werd op de deur geklopt, ik deed open en er stonden een paar Duitsers voor de deur, die wilde de kelder zien, zeiden ze. Ze gingen mee kijken, en wisten ons aan het verstand te brengen dat er een Hauptmann in de kelder kwam ’s nachts. Toen die Duitser kwam moesten we nog stro in de kelder dragen en een strozak voor den baas. Onze Antoon was des namiddag gewond, hij had een kogel door zijn kuit gekregen.

Zaterdag 23 September

Die Duitse ordonnans zei dat we de koeien binnen moesten halen, dan konden we geruster melken. Dat deden we dan en die soldaat ging mee. We hadden de koeien net vast, toen kwamen de granaten er aangefloten, we lieten de koeien los, en vielen plat op de grond neer. We hoorde de takken breken van de bomen  die langs de wei stonden. Toen het weer even stil was namen we ze gauw mee naar de stal. We waren blij dat we het er weer goed afgebracht hadden. We gingen ook altijd met veel schrik de varkens voeren en de kalveren laten drinken in de varkenskooi voor het huis.

Toen zat onze vader weer eens te melken en daar kwamen de granaten weer aan, hij viel nog gauw achter een klein muurtje op de stal. D’r kwamen een paar granaten voor tegen de muur, onze vader zat onder stof en stukjes steen, helemaal in de rook, kruitdamp en zo, maar hij was niet geraakt en ook geen een koe.

Zondag 24 September

Weer veel granaten. Ons Anna werd toen gewond. Er kwam een granaat op de schuilkelder, een scherf ging er doorheen, langs onze Frans z’n hoofd, dwars door ons Anna d’r bovenbeen. Het was een hele opschudding. Er kwam zand omlaag, en die kruitdamp in de schuilkelder. Ons Toosje huilde hard, zodat we dachten dat die ook gewond was. En ons Anna zei: “Ik ben gewond, ik ben gewond, ik voel het goed, hier in mijn been”.Het was een groot gat dwars door haar been, we deden er wat doeken om. Die hadden we steeds in de schuilkelder en toen ging ik naar de Rode Kruissoldaten, die tegenover ons gevestigd waren. Die zaten ook in de schuilkelder, maar een soldaat ging toch mee en had een noodverband gelegd. Zo was het voorlopig goed, maar we moesten toch zo gauw mogelijk een dokter erbij halen. Onze Frans ging naar Aarle, daar waren 2 dokters, maar ze durfden niet te komen. We moesten ons Anna er dus naar toe brengen. Dat konden we haast niet, omdat de granaten steeds maar weer kwamen. Toen lagen onze Antoon en Anna gewomnd naast elkaar. Er was er te weinig plaats, maar we deden het ermee. Wat hadden we toen een akelige Zondag gehad, helemaal niet naar de kerk. Steeds je kleren ’s nachts aanhouden. En Zondags ook geen ander “pakske” aan, dat hoefde niet om in de schuilkelder te gaan zitten. We baden maar, vooral als de granaten weer zo dicht kwamen, het ene rozenhoedje over het andere. We deden ons eigen ook niet meer wassen en zagen er maar goor en bleek uit, van dat onder de grond zitten. Toen kwamen de Duitsers weer terug, tegen den avond, om in de kelder te slapen. We moesten er nog aardappels voor bakken. Ons Moeder had daags van tevoren nog gezegd, ik wou dat we morgen voor de Engelsen moesten koken. Vrijdags waren er nog een paar Poolse soldaten bij ons geweest, die gewonden hadden gebracht bij het Rode Kruis. Dan vroegen we mee hoe ver dat de Tommies waren, en of er hard gevochten werd? Ze zeiden o.a. dat de “Tommies” over een paar dagen er wel zouden zijn bij ons, en dat hoorde we wat graag.

Maandag 25 september

’s Middags om ong. 2 uur kwam Piet van Gerven bij ons de stal op met een bebloede keel, het stijve bloed hing zo op z’n vestje, het was een akelig gezicht. Onze Frans had hem afgewassen, en hem toen verbonden. Hij praatte zo hees en had nog een scherf in z’n keel zitten. Onze Frans was toen met Piet mee naar Aarle gegaan naar den dokter. Die had er de scherf uitgehaald. De kapelaan stond er bij met Ons Heer, want als de slagader geraakt werd, dan was het verkeken. Het liep goed af.

Toen we weer klaar waren met melken bleven we nog even in huis, omdat we nogal hoorde schieten, ons moeder en ik zaten in de klerenkast, we hoorde iets op de zolder vallen, ons moeder zei: dat zal wel een scherf zijn, maar ik dacht dat het een granaat was of zo. En we keken in de kamers of het nergens door de zolder was gevallen, er was niks te zien, dat viel ons nog mee. Ik keek toevallig om en zag dat het huis rookte bovenaan bij de schoorsteen. “Brand; er is brand, Frans, brand” riep ik hard. Ze kwamen gauw met een paar man uit de schuilkelder, zelfs onze Antoon die eerst stil had gelegen met z’n been, was er zo bij.En toen gingen we met man en macht aan het blussen. Eerst hadden ze het Saval-apparaat (poederblusser) opgespoten, en toen aan het water putten en pompen met geweld We stonden met een paar man op de trap en gaven de emmers maar door. Op de zolder stonden onze Antoon en onze vader te gieten met geweld. Dat hielp eventjes wat, maar het gloed en vuur zat zo diep in het riet. En dan schoten ze nog mee en dan, het was nog heel gevaarlijk ook. Onze vader zei: “Schei er maar gerust uit, we kunnen het toch niet uitkrijgen, het zit er veel te diep in”. Toch gaven we het nog niet op, maar ook konden we haast geen water meer aan. Toen probeerde onze Antoon om het op dak uit te gieten, hij was er zonder ladder opgeklommen, had er wat pannen afgegooid en stond daar nog wat te gieten, maar het mocht niet baten. We staakten toch maar. Toen gingen we er alles aan het uitdragen, en redden wat er nog te redden viel. Kasten, schilderijen, ledikanten, en bedden, van alles werd er uitgesjouwd. Achteraf bekeken hadden we weer het een en ander laten staan dat we toch tamelijk gemakkelijk buiten hadden kunnen zetten. Maar durfden we ook niet aan de gang te blijven, want ze schoten nog gedurig onderwijl. We bleven voor het huis nog staan kijken naar den brand, we hoorde het varken en de schapen hard schreeuwen, maar het was zo met hen afgelopen.

Woensdag 27 September

We zaten in een loopgraaf, maar in de ene was geen stro in, zodoende hadden we er een kokosmat ingelegd, anders was het er veel te koud en vuil, toen nog een bed, en een paar kussens er in, wat dekens. En daar hadden we de nacht mee doorgebracht, geslapen hadden we niet. Want Piet was gewond en had veel plaats nodig om te liggen. Ons Moeder en ik hadden zowat heel den nacht gehurkt gezeten en op elkaar gedrongen, maar dat was weer bijzaak, we zaten toch zowat veilig voor de granaten.

Maandag 1 October

Na de middag gingen we ons Anna weer opzoeken, maar wisten ze ons niet veel goeds te vertellen. Het praatje hier deed de ronde dat heel Aarle moest evacueren. De dokters waren weg om bij de Duitse bazen het klaar te krijgen, dat we allemaal toch mochten blijven. En nou wachten ze op dokters. Die kwamen terug. Toen wisten ze te vertellen dat alle mannen en jongens, en ook de meisjes weg moesten.

Dinsdag 2 October

Het begon ’s morgens al vroeg de evacuatie, een hele stoet met kinderwagens, kruiwagens, enz. De Engelse jagertjes cirkelde boven al die mensen, ze zullen het wel weer begrepen hebben, dat de Duitsers er weer achter zaten. Onze Antoon en Martien, besloten eerst om onder te duiken, maar naderhand gingen ze toch nog maar. De gewonden en ouden van dagen + verzorgsters mochten blijven, wij bleven dan ook maar.

Woensdag 8 October

Toen ik achter het huis kwam met m’n emmer melk stonden er een stuk of zes Duitsers hier en daar. Ze waren al aan het rondsnuffelen geweest. Den baas van dat clubje zei: “Over een halve “stunde” moet je “weck” zijn, het kwam er echt op z’n Duits uit, dus we hoefden niet op uitstel te rekenen. Onderweg stonden de mensen langs de straat te kijken naar onze stoet. Dokter Steenhuizen zei tegen die mensen: “Sta er niet zo te gapen, help de mensen. Ik, ik ben 77 jaar, en ik help de mensen”

Woensdag 25 October

Het ging er nog hard met de granaten. We bleven voort in de kelder, zo mee en dan wat eten klaar maken, en melken, maar verders niets. We durfden zo mee en dan door de raam te kijken en zagen de Duitsers trekken. En daar gooiden de Engelsen granaten op.

’s Avonds om half 12 begon het er efkes z’n best te spannen. Ze schoten 1½ uur aan een stuk door, dat was “trommelvuur”. Een tijdje naderhand kwamen een stuk of tien Duitsers die flink in den strijd geweest waren, ze waren zo vuil en bestoft, ze keken even op een landkaart en trokken na een half uur weer af. Naderhand kwamen er nog vier, die bleven slapen, tot ’s anderendaags een uur of negen.

Donderdag 26 October

Toen om half vijf zowat kwamen er 3 Engelse tanks over de weg. We hebben de Engelse tanks al zien rijden. “Hoera”. Maar dat Duitse kanon is nog steeds aan het schieten en er vallen nog granaten. Onze vader wilde naar de Engelsen om te zeggen, waar dat Duits geschut stond, maar hij wist niet hoe of hij het aan moest leggen.

Toen tegen een uur of zes kwamen er heel veel tanks en auto’s door de Esse baan, toen waren we er voort gerust op, en voelden we ons eigen echt vrij. Toch gingen we nog maar in de kelder slapen. ’s Avonds om half elf kwamen er een paar Engelsen, eerst bonsden ze hard op de deur, we gingen ze open maken. Ze kwamen om inkwartiering voor 50 soldaten, en vroegen of er nog Duitsers waren, maar die waren gelukkig opgeruimd.

We probeerden ook het een en ander uit te leggen, dat we evacuees waren uit Best en zo, ze wisten wel dat het in Best niet erg pluis was eerst.

Zondag 29 October

Toen we uit de kerk naar huis gingen, stond onze Antoon er en had nieuws voor ons. Hij had al een bewijs gekregen dat we allemaal naar huis mochten naar Best. We hebben nog 3 koeien, 1 paard, dus we zijn nog een beetje boer, ik vind het fijn. Den huisraad had nogal wat geleden van dat buitenstaan, en ook van de granaatscherven. We zullen hopen dat alles meevalt, het komt allemaal wel weer goed.

Toen we door het dorp kwamen, langs Toon Berkelmans, hoorden we daar volop muziek in de café. We gingen er ook efkes binnen, ze speelden er het Wilhelmus van Nassau. Dat ging erin, het was een echte gezellige stemming in de café. Aan de kerkpoort was aan geplakt dat ze moesten vlaggen. Dat was een mooi gezicht, al die wapperende vlaggen. Maar hoe zal het in Best zijn, we hebben al een nieuwe burgemeester in Best.

In Vugt in een schuilkelder zaten ook nog een veertig Duitsers. Een paar Duitsers kwamen eruit en gaven zich over, de rest bleef zitten. Toen gooiden ze er een paar handgranaten in en smeten heel de schuilkelder in mekaar, dus dat was een goede opruiming.

Vrijdag 3 November

Vandaag, zijn we dan toch naar Best vertrokken. We zijn naar de Sonse Heide geweest te voet met een stelletje. Het was een heel eindje tippelen en we kwamen nogal laat thuis. Daar lagen nog veel zweefvliegtuigen. Toch waren ze er ook al aan ophalen. Het was er druk van de kijkers en de soldaten. Een mooi gezicht die tenten zo allemaal in de heide. Ook hing er nog een parachute, die dienstdeed als tent, dat was een groot ding. We hadden ook nog even in een zweefvliegtuig gezeten aan het stuur, dat was nog goed intact.

Naderhand gebeurde er nog een ongeluk. Drie jongens hadden zo iets voortgeschupt en dat ontplofte. Zodoende werden ze daardoor gewond, en nogal ernstig. Een meisje heeft haar oog moeten missen. Toen gingen we voort op huis aan en keken goed of er nergens niks lag, dat gevaarlijk was.

 

 

met foto van haar vaders’ ouderlijk huis